Martwa tradycja z listy UNESCO. Młynarz – zawód na wymarciu

Pierwsze holenderskie wiatraki datuje się na koniec XII i początek XIII wieku. Od tego momentu istnieje także zawód młynarza. Od XV wieku niemal każda wieś posiadała co najmniej jeden własny młyn zbożowy, dzięki któremu wszyscy mieli zapewnioną mąkę na chleb. Często młynarz nie był właścicielem wiatraka, a jedynie zarządzał nim z nadania jakiegoś szlachcica lub lokalnych władz.

W latach 1600–1700, które w Holandii określa się mianem Złotego Wieku – ze względu na szybko bogacące się społeczeństwo, szybki rozwój i ogólny dobrobyt – zaczęły pojawiać się dziesiątki, a nawet setki nowych wiatraków, które wyrastały jak grzyby po deszczu. Nie mełły one już tylko ziaren, ale pełniły przeróżne funkcje: odpompowywały wodę z podmokłych terenów, pomagały w tworzeniu polderów, produkowały farby olejne, papier, musztardę czy tabakę, a także piłowały drewno, aby później Holendrzy mogli budować z niego statki. Więcej o tym, jak wyglądały i działały takie wiatraki, można się dowiedzieć, odwiedzając skansen w Zaanse Schans.

Ponieważ od początku XVII wieku liczba wiatraków gwałtownie wzrosła, zwiększyło się także zapotrzebowanie na młynarzy. Na początku wieku XIX wieku Holandia posiadała aż 9000 działających pełną parą młynów!

Zawód młynarza zaczął zanikać od początku XX wieku. Rewolucja przemysłowa przyniosła ze sobą maszyny parowe oraz elektryczne, które działały lepiej niż wiatraki. Nie były więc już więcej potrzebne do młócenia zboża czy odpompowywania wody. Był to dla młynarzy początek końca.

W czasach współczesnych zawód młynarza co prawda wciąż istnieje, jednak bardzo szybko może odejść w niepamięć. Oficjalnie tę profesję wykonuje jedynie 40 do 50 osób, dbających o wciąż działające w Holandii wiatraki. Pomaga im kilkuset ochotników, którzy stworzyli stowarzyszenie Het Vrijwillige Molenars (nid. ochotniczy młynarze). Osoby chcące zostać prawdziwymi, w pełni wyszkolonymi młynarzami, mogą uczyć się fachu w gildii het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde.

Mimo że każdy europejski kraj posiadał własne wiatraki i młynarzy, to w Holandii zawód ten wraz z jego wielowiekową tradycją miał największe kulturowe znaczenie. Z tego względu w 2017 roku młynarz został dodany do listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Znajdują się na niej już takie niderlandzkie tradycje jak Sinterklaas, kwiatowe parady czy noworoczne strzelanie karbidem z kanek po mleku.

Źródła: isgeschiedenis.nl; immaterieelerfgoed.nl; nu.nl