3 maja to jedna z najważniejszych dat w dziejach Polski.
Fotolia/Royalty free/shake_pl
Dzisiejsze święto jest niezwykle ważne dla każdego Polaka – również tego na obczyźnie. Dla każdy, kto czuje się związany z krajem nad Wisłą, przygotowaliśmy kilka ciekawostek dotyczących dokumentu, który zmienił losy Polski i okresie, w którym został uchwalony.
1. Pierwsza w Europie
Konstytucja 3 maja była pierwszym w Europie i drugim na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 roku) spisanym dokumentem tego typu. Rękopis konstytucji znajduje się obecnie oczywiście w stolicy kraju, a dokładnie – w Archiwum Głównym Akt Dawnych.
Zdigitalizowany manuskrypt można obejrzeć na stronie placówki.
2. Istotna także dla Litwinów
Dokument jest ważny nie tylko dla Polaków. Należy pamiętać, że dotyczył on Rzeczypospolitej Obojga Narodów, czyli państwa, na które składały się Korona Królestwa Polskiego oraz Wielkie Księstwo Litewskie. Istniało ono od 1569 roku do trzeciego rozbioru Polski w 1795 roku. Od 2007 roku 3 maja jest świętem narodowym również na Litwie.
3. Rozum górą!
W czasie podpisania dokumentu na świecie panowała epoka oświecenia, czyli tzw. „wiek rozumu”. Bez idei, które zajmowały umysły żyjących ówcześnie ludzi, mogłoby w ogóle nie dojść do stworzenia Konstytucji 3 maja. Nic dziwnego, biorąc pod uwagę, że to właśnie światowemu oświeceniu zawdzięczamy pierwszą encyklopedię i sformułowanie praw człowieka. W Polsce doszło do rozwoju szkolnictwa, kultury, życia politycznego, a przede wszystkim – potrzeby budowania państwa na wartościach reprezentowanych przez wiedzę i mądrość.
4. „Książę poetów polskich”
Za najwybitniejszego twórcę oświecenia uważany jest „książę poetów polskich”, czyli Ignacy Krasicki, który był nie tylko wysoko postawionym duchownym, ale również poetą, publicystą oraz prozaikiem. Jego bajki do dzisiaj bawią i uczą młodych adeptów wiedzy o literaturze polskiej. Dorosły czytelnik też znajdzie w jego zbiorach coś dla siebie, jak chociażby ten niewielki utwór:
Niezłe to bywa czasem, co przymusi.
Mruczało wino, iż go czopek dusi,
I żwawe wielce,
Wrzało w butelce.
I poty wrzało, aż go się pozbyło.
Ale cóż się wydarzyło?
Przez połowę wyleciało,
Co zostało, wywietrzało;
Aż na koniec własnym czynem
Poszło w ocet, bywszy winem.
~Stanisław Ignacy Krasicki, „Wino szampańskie”, literat.ug.edu.pl
5. „Witaj, majowa jutrzenko!”
Najbardziej znanym utworem traktującym o Konstytucji 3 maja jest „Trzeci maj Litwina” (znany też jako „Mazurek Trzeciego Maja”) z 1831 roku. Jego pierwsza zwrotka, w późniejszej, zmienionej wersji, brzmi:
Witaj, majowa jutrzenko,
Świeć naszej polskiej kraine,
Uczcimy ciebie piosenką,
Która w całej Polsce słynie
Witaj Maj! Trzeci Maj!
U Polaków błogi raj! ~Rajnold Suchodolski, „Trzeci maj Litwina”, wolnelektury.pl
Melodia pieśni była w tych czasach powszechnie znana, a skomponował ją prawdopodobnie… Fryderyk Chopin. Powstała z okazji 40. rocznicy uchwalenia dokumentu.
Całość dostępna jest za darmo na portalu Wolne Lektury.
6. Ostatni król
Konstytucja 3 maja 1791 roku przestała obowiązywać już 24 lipca 1792 roku, czyli po ponad 14 miesiącach od jej podpisania, ponieważ król Rzeczypospolitej Obojga Narodów przystąpił do Konfederacji targowickiej. Stanisław August Poniatowski był ostatnim królem Polski.
Artykuł po raz pierwszy opublikowano w 2018 roku.
